Sashiko - Tranh thêu truyền thống Nhật Bản

1. Sashiko là gì?
Sashiko (tiếng Nhật: 刺し子, nghĩa đen là "hàm") là một phong cách thêu truyền thống của Nhật Bản có từ thời Edo (1615 - 1868). Nó chủ yếu được sử dụng bởi các gia đình nông dân và đánh cá thuộc tầng lớp lao động để làm quần áo bảo hộ lao động thiết thực hơn.

Theo truyền thống, Sashiko được sử dụng để gia cố hoặc sửa chữa những chỗ sờn rách của quần áo bằng các miếng vá, làm cho vải bền và dày hơn. Vào thời điểm đó, vải là một mặt hàng quý, bởi để sản xuất ra chúng, người nông dân phải tốn rất nhiều thời gian và công sức thủ công. Các loại sợi tự nhiên như bông, tơ tằm và sợi gai dầu được dệt thủ công, dệt thủ công và nhuộm. Lụa và bông được dành cho tầng lớp quý tộc của xã hội và rất đắt tiền. Sợi gai dầu là nguyên liệu phổ biến để sản xuất vải và quần áo cho người bình thường, tuy nhiên, chúng rất dễ bị rách, xước hoặc sờn.

Sợi chỉ trắng trên vải chàm truyền thống tượng trưng cho tuyết rơi trên mặt đất trong những tháng mùa đông lạnh giá, thêu Sashiko là hoạt động chính và có tay nghề cao của phụ nữ vùng nông thôn phía bắc Nhật Bản. Đến thời Minh Trị (1868-1912), Sashiko đã trở thành một hoạt động truyền thống của người dân. Thậm chí, Sashiko đã trở thành công việc mùa đông của nông dân miền Bắc khi họ không thể ra đồng làm việc do thời tiết lạnh giá.

Ngày nay, khi con người hiện đại có xu hướng tối giản hóa lối sống, những mũi khâu đơn giản nhưng không thể tả của Sashiko đã trở thành một trong những loại hình nghệ thuật thủ công tiêu biểu của Nhật Bản. Bạn có thể tìm thấy những đường thêu Sashiko trên đế lót ly, quần áo, chăn màn… với nhiều kiểu dáng từ truyền thống đến hiện đại. Mặc dù vậy, Sashiko kết hợp với vải nhuộm chàm dường như vẫn được ưa chuộng hơn cả.

2. Họa tiết sashiko
Họa tiết sashiko vô cùng đa dạng nhưng nhìn chung có thể chia thành 5 loại chính:
Moyozashi (模様刺し): có hình dạng lặp đi lặp lại, được tạo thành từ các đường thẳng, đường cong hoặc ngoằn ngoèo và thường bao gồm các họa tiết, hình ảnh mang ý nghĩa cổ xưa về sự may mắn, các mũi thêu. không bao giờ chạm vào nhau nhưng giữa họ có một khoảng cách.

Hitomezashi (一目刺し): hoa văn là một loạt các đường ngang, dọc hoặc chéo, có thể chạm hoặc không, tạo thành các hình có đường viền. Các đường cong không được sử dụng trong họa tiết này. Các chủ đề thường giao nhau và vượt qua nhau như một phần của thiết kế. Hitomezashi có xu hướng bao gồm các mũi khâu dày đặc hơn Moyozashi. Mẫu này thường được sử dụng để sửa chữa quần áo.

Kogin (こぎん）: có nghĩa là vải nhỏ, đây là một kiểu thêu công phu từ quận Tsugaru của Honshu. Nó được may từ bên này sang bên kia, trong đó hầu hết số sợi không đều nhau: một, ba, năm và đôi khi là bảy. Các mũi khâu dài, thường được may ở mặt sau, giúp vải có độ dày gần gấp ba lần so với ban đầu, giúp giữ ấm vào mùa đông.

Shonai sashiko (庄内刺し子) là một kỹ thuật thêu truyền thống từ vùng Shonai, Yamagata, phía tây bắc Nhật Bản. Ban đầu, nó được sử dụng để kết hợp hai hoặc nhiều lớp vải gai dầu hoặc vải cotton, và được đặc trưng bởi các đường đan chéo và đan chéo, và được thực hiện bằng đường khâu chạy.

Kakurezashi: Nghệ thuật sử dụng chỉ nhuộm chàm để thêu, làm cho các họa tiết không chỉ đơn thuần là đen và trắng, mà còn tạo ra nhiều màu sắc, hoa văn sắc nét và rực rỡ hơn.

3. Sashiko trong văn hóa hiện đại
Chắc hẳn ai cũng nghĩ ngày nay với sự phát triển của ngành may mặc sẽ không còn những bộ quần áo rách phải khâu lại như ngày xưa. Sashiko ngày nay không chỉ được sử dụng cho mục đích may vá, chúng còn rất phổ biến trong lĩnh vực thời trang.
Chúng ta sẽ dễ dàng bắt gặp Sashiko xuất hiện trên các sàn diễn thời trang, nổi bật trong những bộ trang phục hiện đại kết hợp họa tiết khiến chúng trở nên độc đáo và phá cách hơn. Không chỉ vậy, trên những chiếc túi, gối, ga trải giường, thậm chí cả những bức tranh treo tường cũng được sáng tạo.
Không chỉ vậy, người Nhật rất có ý thức tiết kiệm, không lãng phí, thể hiện văn hóa mottainai. Vì vậy, nếu quần áo còn mới, còn sử dụng được nhưng bị rách một vết nhỏ thì kỹ thuật Sashiko vẫn khắc phục được để xử lý vấn đề này.

4. "Boro" là gì? Phân biệt Boro và Sashiko
"Boro" và Sashiko đều là nghệ thuật thêu lâu đời trong lịch sử đất nước mặt trời mọc, tuy nhiên, hai loại hình này hoàn toàn khác nhau. "Boro" là việc sử dụng vải có kích cỡ khác nhau để may trên những bộ quần áo có vết rách lớn. Vì vậy, ta có thể thấy trang phục của người nông dân xưa không chỉ ngả màu, cũ kỹ mà màu sắc và chất vải không đều nhau, một màu nhưng lại được chắp vá bằng mảnh vải khác màu.

"Boro" nói về việc nối các mảnh vải khác và may hoặc khâu thừa để nối chúng thành một, trong khi Sashiko nhấn mạnh nghệ thuật dệt, sử dụng các mũi khâu để định hình vải. Vải boro thường được nhuộm chàm, thường có màu sẫm. Người ta có thể kết hợp cả "Boro" và Sashiko để hoàn thành hoặc sửa quần áo cũ.

Ngày nay, "Boro" không còn được sử dụng nhiều trong các hoạt động thường ngày mà chúng đã được ứng dụng rất nhiều trong lĩnh vực thời trang, nhằm tạo nên những bộ trang phục cách tân, độc đáo và thể hiện cá tính mạnh mẽ.